Dr. Hasan Basri Yalçın: ABD Suriye’de PKK devleti kuruyor

Fadime Özkan - Star

Yeni sürüm ‘böl parçala yönet’e karşı ne yapalım?

Obama döneminde Amerika’nın Suriye politikası var mıydı? Halihazırda Suriye’de ne yapmaya çalışıyor? Yeni sürüm ‘böl parça yönet’ siyaseti Suriye’de bir PKK devletini de kapsıyor mu? Türkiye kendi sınırında ‘ya DAEÅž ya PKK’ diyerek dayatılan terörün devletleÅŸmesi sürecine izin verecek mi? Müttefiki ABD’nin PKK desteÄŸi karşısında ne yapabilir? AB dağılmanın eÅŸiÄŸine mi geldi? Yeni BaÅŸbakan ile Türkiye yeni bir dış politika mı belirlemeli? Yeni dönemin eÅŸiÄŸinde sorularımızı Ä°stanbul Ticaret Ãœniversitesi Uluslararası Ä°liÅŸkiler Bölümü öğretim üyesi Yard. Doç. Dr. Hasan Basri Yalçın cevapladı. Dr. Yalçın uluslararası iliÅŸkiler teorisi ve uluslararası güvenlik felsefesi çalışıyor.

BaÅŸbakan’ın daha az düşman, daha çok dost sözünü siz de dış politikada yeni dönemin mottosu olarak mı okudunuz?

Türkiye’nin son on yılına bir dış politika vizyonu damga vurdu. Kimisi buna sıfır sorun politikası, kimisi ekonomik entegrasyon dedi. Yeni Osmanlıcılık diyen de eksen kayması diyen de oldu. Bir vizyon vardı. OrtadoÄŸu’da Türkiye’yi merkezi bir aktör yapmak için odağını geniÅŸ tutan, diplomasiyi ve ekonomik iliÅŸkileri önde tutan, Türkiye’nin nüfuz alanını geniÅŸletmek isteyen bir vizyon. 2011’e dek sorunsuz iÅŸledi.

DIŞ POLİTİKAYI TIKAYAN ARAP BAHARI DEĞİLDİ

Türkiye’nin bu vizyonu Arap Baharı ile mi sonlandı?

Kesinlikle katılmıyorum.

Arap Baharını Türkiye’nin vizyonu mu tetikledi peki?

Üçüncü sebep vardı. Arap Baharını tetikleyen de dış politikada tıkanmaya sebep de basit bir uluslararası denklemdir.

Nedir?

Hegemonik istikrar kavramı. 2003’den 2010’a OrtadoÄŸu’da ABD hegemonyası vardı. ABD kabadayı gibi mahallenin merkezinde olduÄŸu için diÄŸerleri birbirinden güvenlik tehdidi hissetmiyordu. Sistem istikrarlıydı. Mahalle sakinleri kabadayıyı sevmese de birbirlerine sataÅŸmaya cesaret etmiyordu. Ä°ran ile Türkiye, Türkiye ile Suriye, Suriye ile Suudi Arabistan, Suudi Arabistan ile Mısır birbirlerinden güvenlik tehdidi hissetmezler bu sayede. Dolayısıyla 2003-2010 arasında Türkiye’nin o açılımlarını yapabilmesini saÄŸlayan ÅŸey ABD’nin bölgedeki varlığıydı aslında.

ABD BÖLGEDEN AYRILDI, ORTADOĞU KARIŞTI

 Ama mahalle mahvoldu?

Evet Irak’ta milyonlarca insan öldü, bölge karışt, sorunlar çıktı. Ãœstelik demokratikleÅŸme olacaktıysa da ket vuruyor, terörü bölgeye taşıyor. Ama yan etki olarak da devletlerarası iliÅŸkilerin daha istikrarlı yürümesine sebep oluyor. Uluslararası istikrar denilen bu kamu faydasını ABD ürettiÄŸi ve maliyetine katlandığı için diÄŸer ülkeler de baÅŸka alanlara yatırım yapabiliyorlardı. Mesele buydu. ABD’nin Irak’tan çekilmesiyle sistem çöktü. Öncesinde Ä°ran nükleer müzakerelerinde ABD’ye karşı oy kullanabilirsiniz. Ama ABD gider gitmez Kürecik’e kalkan koydurursunuz. Öncesinde Suriye’de ortak kabine toplar sonrasında olaylar çıkınca ‘taraf tutalım ki iÅŸ karışırsa güvenlik tehdidi olmasın’ dersiniz. Dolayısıyla o güvenlik maliyetini kendiniz üstlenmek zorunda olduÄŸunuz için güvenliÄŸinizi artırmaya çalışırsınız. DiÄŸer ülkeler de bunu yapar, bu spiral kendini yaratır. Güvensizlik kendiliÄŸinden doÄŸar.

SURÄ°YE TÃœRKÄ°YE YÃœZÃœNDEN MÄ° BU HALDE?

Suriye’deki savaşın sebebi Türkiye’dir diyenler var?

Birilerini suçlamak için yapılan ideolojik bir okuma bu. Halbuki net: Amerika sistemden çekildiÄŸi için bu oldu. Türkiye’nin uluslararası sistemi etkileyebilecek etkisi yok zaten. Türkiye’nin kendince öncelikleri var. O dönemlerde geniÅŸ bir perspektiften takip ediyordu bunu ama güvenlik öne çıkmışken o ajandayla olmaz.

ABD bu siyasetle hem istediğini alıyor hem de rakiplerini bertaraf ediyor öyle mi?

Kesinlikle. Bakın ABD Suriye gibi bir ortamı Irakta yaÅŸatabilmek, yani dünyanın dört yanındaki terörist örgütleri bir yere toparlayabilmek için milyarlarca dolar harcadı. Irak’ı istikrarsızlaÅŸtırarak tüm terör örgütlerini oraya toplandılar. Çeçenistan’daki cihatçıların hepsi Irak’a gelmiÅŸti. Åžimdi neredeler? Hepsi Suriye’de! Neden? Çünkü orası artık bir terör cenneti. Terör cennetinde kimler savaşıyor? Hizbullah ile DAEÅž. Hizbullah ile Nusra. Birbirleriyle savaÅŸmasa kimle savaÅŸacak? ABD ile Batı ile savaÅŸacak.

TÃœM TERÖR ÖRGÃœTLERÄ°NÄ° SURÄ°YE’DE TOPLADILAR

ABD, PYD konusunda Türkiye’ye niye yalan söylüyor?

Amerika gözünüzün içine bakarak PYD’yi destekliyor, Suriye’ye gir diyor. Amerika bunu diyor çünkü siz ne kadar az aktörle iliÅŸkideyseniz ona o kadar mahkum olursunuz. Ä°ran’la Rusya’yla vd ile sorun yaÅŸadıkça ABD’ye daha mahkûm hale geliyoruz. Amerika ise uzakta durduÄŸu için kimseye mahkûm kalmıyor. Bizim Suriye’de yapmamız gereken ÅŸey bunu tersine çevirmek.

RUSYA Ä°LE KONUÅžMAK ABD’YÄ° HAREKETE GEÇİRÄ°R

Nasıl? Nedir o vizyon?

Kolay deÄŸil. Devlet kurumlarının olasılıkları hesaplayacağı bir planlama gerek. Bu süreç bize çok zarar veriyor. Maliyet çok arttı. Mülteciler de terörde de. Türkiye’nin önceliÄŸi  savaÅŸa girmemekti, hala öyle. Åžimdi resmin tamamen dışına çıkıp “ben yokum” diyebilmeli. ABD Halep’te kilitledi Rusyayı. Muhaliflerin yeterli destek görmediÄŸi kuzeyde Rusya’nın Halep’i geçebilme ihtimali ABD’yi tedirgin eder, bir ÅŸeyler yapar. ‘Mülteciler Avrupa’ya isterlerse giderler, müttefiklerden destek gelmiyor zaten’ tavrını koymalıyız. Riskli ama Türkiye’nin karşılık verebileceÄŸini göstermek, resmi bozmak için yapılabilecek manevralar bunlar.

ABD SURÄ°YE’DE KCK DEVLETÄ° İÇİN ZORLUYOR

PYD-PKK Suriye’de fiziken var artık ve Türkiye’nin uyarılarına raÄŸmen Fırat’ın batısına da geçecek gibi?

Batısına geçemeyecekler. Rusya ve İran ile ağlarımızı arttırsak o resim ters çevrilebilir.

Amerika ne yapıyor, Türkiye’nin sınırında bir PKK devleti mi oluÅŸturuyor?

Nereye kadar götüreceÄŸini veya ne istediÄŸini bilmiyorum ama süreç oraya doÄŸru gidiyor. Sürece kabaca gözlem üzerinden baktığımızda PKK-PYD bir siyasal varlık orada yaratılmak isteniyor. Ne kadar çok aktör varsa bölgede Amerika’nın o kadar iÅŸine geliyor, dolayısıyla bir KCK devleti kurulmasını da muhtemelen tercih ediyor Amerika. Bunu zorluyor.

ERDOÄžAN’A RAKÄ°P ARIYORLAR

Uluslararası sistem ErdoÄŸan’ı açıkça hedef alıyor. Ama ErdoÄŸan seçilimiÅŸ yetkilendirilmiÅŸ meÅŸru bir lider. Sizce bu durum daha ne kadar böyle sürer?

En prestijli organlar bile ErdoÄŸan düşmanlığı yapıyor. ErdoÄŸan’dan rahatsızlar. Bu sebeple DavutoÄŸlu, Gül veya KılıçdaroÄŸlu -isim mühim deÄŸil- kimle iÅŸbirliÄŸi yapabilirlerse onu ErdoÄŸan’a rakip yapmaya çalışıyorlar. Bu durum sürdürülemezmiÅŸ gibi dursa sürüyor bir ÅŸekilde. Ama daha ne yapabilirler ki. Ailevi konuÅŸmalarını basına mı sızdırırlar? Suikast mı düzenlerler? Yeni Gezi mi yaparlar? PYD’ye destek mi verirler? Hepsini gördük. ABD neyi  yapmadı ki ÅŸimdiye dek, neden korkacağız? Cesur bir deÄŸerlendirme olabilir ama ÅŸu bir gerçek. Yaptıkları her ÅŸey ErdoÄŸan’ı daha da güçlendirmekten baÅŸka sonuç doÄŸurmadı. Gezi, Paralel vs olmasaydı ErdoÄŸan tek başına ve bu kadar güçlü bir lider olarak çıkar mıydı ortaya? ErdoÄŸan odak seçilince o da lider olarak rolünü iyi oynadı ve vazgeçilmez hale geldi. Bir taraf yıkmaya çalışmaktan, diÄŸeri yıkılmamaktan vazgeçmedi.

AB TÃœRKÄ°YE’YÄ° Ä°STEMÄ°YOR, BU AÇIK

Ä°ngiltere AB’den ayrılıyor. AB’nin isteksizliÄŸi Türkiye’yi de karar noktasına getirdi. ErdoÄŸan’ın “gerekirse referanduma gideriz” açıklaması sizce taktik mi gerçek mi?

AB de bizi aldatmaya çalışıyor. Vizesiz kabul antlaÅŸması mesela. Türkiye’deki ÅŸartları dikkate alarak DavutoÄŸlu’na destek gibi küçük uyanıklıklar yaptı. Åžunu görmeliyiz. Avrupa Türkiye’yi AB’de görmek istemiyor. Yoksa AB’nin katılım için üç kriterini Bulgaristan tamamlıyor, Türkiye tamamlamıyor öyle mi? Bunlar hikâye. Vizesiz seyahat bahsi de öyle. Ä°natçı bir Türkiye Avrupa’yı çok rahatsız ediyor. Ä°liÅŸkiyi koparmadan ‘iyi madem, ben de ÅŸunu yapıyor seni bekliyorum’ diyen Türkiye Avrupa’yı rahatsız ediyor. Lanet olsun gidiyorum deseydi AB’nin iÅŸine gelecekti.

ABD AB’YÄ° DE ETKÄ°LEDÄ°

AB dağılacak mı sizce?

ABD’nin sadece OrtadoÄŸu’dan deÄŸil dünyadan çekilmesi durumu var burada. Bu durum sadece OrtadoÄŸu gibi Avrupa’yı da etkiledi. Almanya’nın Rusya’yla sorunu, Fransa’nın OrtadoÄŸu politikası gibi AB de birbiriyle sorun yaÅŸamaya baÅŸladı. Ama Avrupa’da istikrarın tarihi daha eski. Ayrıca AB’yi mümkün kılan ÅŸey Almanların Fransızların birbirlerini çok sevmesi deÄŸil Almanya’nın ABD iÅŸgali altında olmasıdır. SoÄŸuk savaÅŸ boyunca AB’yi yükselten ÅŸey buydu. Fransa 1950’lerde Almanya’dan korkardı. Fransa’nın 2008’de yazdığı güvenlik belgesiyle 2013’teki güvenlik belgesi aynı deÄŸil. 2009 itibariyle Fransa NATO’ya üye oldu çünkü Fransa için AB projesi bitti.

Amerika sürekli yalan söylüyor

Amerika, Türkiye için nasıl bir strateji uyguluyor peki?

Maalesef ABD kadar Türkiye’ye zarar veren baÅŸka aktör yok ÅŸuan. Rusya dahil. Rusya ve Ä°ran’la, bölge ülkeleriyle yaÅŸanan sorunların temel sebebi ABD’nin sorumluluklarını yerine getirmemesi. Suriye sürecinin başından beri Amerikalılar yüzlerce yalan söyledi. Esed’e müdahaleden insani yardıma, uçuÅŸa yasak bölgeden eÄŸit donata her seferinde yalan söylediler. Ama o kadar merkezi bir rol oynuyor ki ABD onunla o diplomatik müzakerelere devam etmek zorunda kalıyorsunuz. Bile bile lades yani.

Türkiye PYD’ye operasyon yapsın

Yalan ve zorlamalarla Türkiye’yi kopuÅŸa ittiÄŸini deÄŸerlendiremiyor mu Amerika?

Mesele tam da o! Türkiye Rusya’ya, Ä°ran’a, Mısır’a, Ä°srail’e karşı yalnız kalır, terslik yapamaz diye düşünüyor ama artık baÅŸka sorular sorma vakti. Madem Amerika gelmiyor, gelmeyecek o zaman biz PYD’ye neden operasyon yapmıyoruz? Bakalım ABD ne yapacak? Bu sıkışmışlıktan çıkış için her seçenek sorulmalı konuÅŸulmalı.